Fivezero Dergisi Son Sayı

Ülke ekonomisi için büyük öneme sahip olan bankaların sektördeki rekabet nedeniyle kaynaklarını etkin ve verimli kullanmaları önem arz etmektedir. Bu nedenle bankaların performans değerlendirmeleri yapılmalı ve değerlendirme sonucunda gerekli önlemler alınmalıdır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de giderek artan bir ivmeyle sektördeki payını artıran katılım bankalarının finansal performanslarını analiz etmektir. Çalışmada 2019- 2023 yılları arasında Türk Bankacılık Sektöründe faaliyet gösteren 6 katılım bankasının finansal performansları Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (ÇKKV) kullanılarak karşılaştırılmıştır. Literatür araştırması sonucunda seçilen 8 kriterin (Özkaynaklar/Toplam Aktif, Toplam Kullandırılan Fonlar/ Toplam Aktif, Toplam Toplanan Fonlar/ Toplam Aktif, Toplam Kullandırılan Fonlar/ Toplam Toplanan Fonlar, Net Dönem Kârı/ Toplam Aktif (ROA), Net Dönem Kârı/ Özkaynaklar (ROE), Özkaynaklar / (Kredi + Piyasa + Operasyonel Riske Esas Tutar), Net Kâr Payı Geliri/ Toplam Aktif) ağırlıklandırılmasında SD yöntemi kullanılırken, bankaların başarı sıralamaları için GIA yöntemi kullanılmıştır. Ele alınan analiz döneminde katılım bankalarının finansal performansı üzerindeki en etkili değerlendirme ölçütü 2019 yılında “Net Dönem Kârı/ Toplam Aktif (ROA)” olmakla birlikte, pandeminin yaşandığı 2020 ve 2021 yıllarında bu ölçüt “Toplam Toplanan Fonlar/ Toplam Aktif” olmuştur. Pandemiden sonraki toparlanma dönemi olan 2022 ve 2023 yıllarındaki finansal performans üzerindeki etkisi en fazla olan değerlendirme ölçütü ise “Net Dönem Kârı/ Özkaynaklar (ROE)” olmuştur. Diğer taraftan katılım bankalarının performansı üzerindeki en az etkiye sahip değerlendirme ölçütünün ise yıllar itibariyle değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir. 2019 ve 2020 yılları için finansal açıdan en başarılı olan katılım bankası Ziraat Katılım iken, 2021 ve 2022 yıllarında Kuveyt Türk, 2023 yılında ise Vakıf Katılım olmuştur. 2021 yılı hariç tüm yıllarda Albaraka Türk ise finansal başarı açısından en düşük performans sergileyen banka olmuştur. Vakıf Katılım 2020-2023 yılları arasında, Emlak katılım ise 2019-2022 yılları arasında finansal performans açısından ilk üçte yer alan bankalar olmuştur.

Diyabetik retinopati ve glokomun erken teşhisi ve etkili bir şekilde izlenmesi, görme kaybını önlemek ve hasta sonuçlarını iyileştirmek için kritik öneme sahiptir. Bu hastalıklar, erken teşhis edildiklerinde etkili bir şekilde yönetilebilir ve böylece sağlık sistemleri üzerindeki yük azaltılarak hastaların yaşam kalitesi artırılabilir. Bu çalışma, sağlık profesyonellerine bu durumları daha verimli bir şekilde teşhis etmelerinde yardımcı olmak için tasarlanmış kullanıcı dostu bir yazılım arayüzünün geliştirilmesini sunmaktadır. Bu arayüz, özel olarak geliştirilmiş 11 katmanlı bir Konvolüsyonel Sinir Ağı (CNN) mimarisine dayanmaktadır. Mimari, bir yeniden ölçeklendirme katmanıyla başlayıp veri artırma tekniklerini içermektedir. Temel mimari, sırasıyla 16, 32 ve 64 filtre içeren üç konvolüsyonel katman ve bu katmanların ardından gelen maksimum havuzlama katmanlarından oluşmaktadır. Aşırı öğrenmeyi önlemek için %70 oranında bırakma (dropout) içeren bir katman eklenmiştir. Ağ ayrıca bir düzleştirme katmanı, 128 nöronlu bir yoğun katman ve sınıf sayısına göre özelleştirilmiş bir çıktı katmanı içermektedir. Glokom tespiti için, optik diske odaklanan özel bir ön işleme adımı, doğrulama kaybını yaklaşık %20 oranında azaltmıştır. Ek olarak, karmaşık glokom vakalarında tanısal doğruluğu artırmak amacıyla manuel yakınlaştırma (zoom) özelliği geliştirilmiştir. Diyabetik retinopati için algoritmalar, ödem ve kanama gibi patolojik bölgeleri belirlemek ve vurgulamak için titizlikle tasarlanmıştır. Bu yaklaşım, vasküler yapıların hassas bir şekilde görselleştirilmesini sağlar ve modelin doğru ve zamanında teşhisler sunma yeteneğini önemli ölçüde artırır. Çalışma sonucunda ortaya çıkan mimari, diyabetik retinopati tespiti için %98, glokom tespiti için ise %85 doğruluk oranı göstermiştir. Bu çalışma, ileri derin öğrenme tekniklerini pratik araçlarla birleştirmenin, tanı süreçlerini iyileştirme ve hasta sonuçlarını geliştirme konusundaki potansiyelini vurgulamaktadır. Sağlık profesyonellerine güvenilir bir sistem sunarak tanısal doğruluğu artırma yönünde önemli bir katkı sağlamaktadır.

Dijitalleşme, sinema endüstrisinin üretim, dağıtım ve tüketim süreçlerini köklü biçimde dönüştürerek yeni ekonomik ve kültürel dinamikler yaratmıştır. Geleneksel analog teknolojilerin yerini dijital kodlama, yapay zekâ tabanlı içerik öneri sistemleri ve çevrimiçi platformlar almış; bu dönüşümle birlikte prodüksiyon maliyetleri azalırken içeriklerin küresel ölçekte erişilebilirliği artmıştır. Netflix, Amazon Prime ve Disney+ gibi küresel platformlar, kullanıcıların izleme alışkanlıklarını ve tercihlerini analiz ederek içerik üretimini veri odaklı hale getirip kişiselleştirilmiş öneri sistemleri sunmuş, bu süreç "platform kapitalizmi" olarak adlandırılan yeni bir ekonomik modeli ortaya çıkarmıştır. Bu yeni dijital ekonomi, bağımsız sinema üreticileri için daha önce mümkün olmayan küresel görünürlük fırsatları yaratsa da, aynı zamanda büyük medya şirketlerinin ekonomik gücünün pekişmesine ve pazar üzerindeki kontrollerinin artmasına neden olmuş, bu durum tekelleşme eğilimlerini beraberinde getirmiştir. Ayrıca içeriklerin giderek kişiselleştirilmesi ve izleyici taleplerine uygun hâle getirilmesi, film endüstrisinde özgün içeriklerin azalması ve kültürel üretimin standartlaşması riskini artırmaktadır. Dijital platformların içerikleri algoritmalar aracılığıyla önererek, izleyici tercihlerine yönelik üretimi artırması, popüler içeriklerin daha çok üretilmesine, bağımsız ve alternatif filmlerin ise arka planda kalmasına yol açabilmektedir. Dijitalleşmenin getirdiği teknolojik yenilikler yalnızca dağıtım ve tüketim süreçleriyle sınırlı olmayıp üretim aşamalarında da kapsamlı değişikliklere yol açmıştır. Yapay zekânın senaryo geliştirme, oyuncu seçimi ve post-prodüksiyon süreçlerine entegre edilmesi, maliyetleri düşürüp üretim süreçlerini hızlandırmış; ancak yaratıcı özgünlüğün algoritmalara indirgenmesi konusunda etik ve sanatsal tartışmalara zemin hazırlamıştır. Öte yandan VR, AR ve metaverse gibi yeni medya teknolojilerinin sinemada kullanımı, izleyicilerin gerçeklik algısını dönüştürme ve interaktif, katılımcı içeriklerle etkileşim sağlama potansiyeline sahiptir. Bu yeni gerçeklik biçimlerinin yaygınlaşması, sanatsal ifade biçimlerini ve sinema tüketimini radikal biçimde yeniden şekillendirme ihtimalini doğurmakta ve sinemanın gelecekteki gelişim yönüne dair önemli soruları gündeme taşımaktadır.

Bilgi teknolojisinin iş süreçlerinde performansı artırmadaki önemli rolü göz önünde bulundurarak, bu çalışma sürdürülebilirlik perspektifinden Endüstri 4.0 teknolojisi ve bununla ilişkilendirilen teknolojik ilerlemelerin Tedarik Zinciri yönetimi performansına olan potansiyel etkisini araştırmayı hedeflemektedir. Birçok şirket, artan iklim değişikliği etkilerine karşı operasyonel sürdürülebilirliği sağlamak, doğal kaynakları azaltmak ve çevresel konularda tüketici bilincini artırmak için Endüstri 4.0 teknolojilerini benimsemektedir. Akıllılık ve sürdürülebilirlik kavramlarının hazır olgunluk değerlendirmesi iç içe olmasına rağmen, hiçbir çalışma aynı anda bu kavramlara odaklanmamaktadır. çalışmada, literatür taraması yaparak Sürdürülebilirlik perspektifinden Endüstri 4.0 teknolojisinin tedarik zinciri yönetiminin fonksiyonları üzerindeki etkisini araştırarak desteklenen operasyonel bir çerçeveye kavramsallaştırmaya ve geliştirmeye çalışılmaktadır. Konya'da faaliyet gösteren otomotiv sektöründe traktör, dizel motor ve elektrikli forklift üreten Tümosan fabrikasında üretim mühendislerle bir anket çalışması hazırlayarak çıkan sonuçlarının analizi yaparak doğrulanmaktadır. çalışmada önceki bölümlerde sunulan literatür taramasının temel bilgileri alınarak, sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimin olgunluk seviyesi incelenmiştir. Modelinin özellikle Endüstri 4.0 teknolojilerinin sürdürülebilirlik kavramının üç temel boyutu olan sosyal, çevresel ve ekonomik boyutlarda tedarik zinciri yönetimi ile ne ölçüde entegre olduğunu, ne kadar katkıda bulunduğunu, organizasyonel hedeflere ne kadar dahil edildiği ve performans ve olgunluk seviyesi hangi seviyeye geldiğini değerlendirmektedir. Böylece endüstri 4.0 teknolojilerin tedarik zinciri yönetimine adaptasyonunda sürekli AR-GE çalışmaları yaparak sürdürülebilirlik ve yenilik faaliyetlerini destekleyerek var olan durumları bir performans ve olgunluk yaklaşımı ile değerlendirilmesi, performans ve olgunluk ölçülmesi ve hedeflerin belirlenmesi gibi olumlu bir şekilde sonuçlanabilmektedir. Endüstri 4.0 teknolojileri ve sürdürülebilir tedarik zinciri olgunluk yaklaşımı modelinin fonksiyonlarını 12 adet Endüstri 4.0 teknolojileri ve 10 adet sürdürülebilirlik fonksiyonunun üç ana boyutu (sosyal, çevresel ve ekonomik) olarak tasarlanmaktadır.